Καρδιακή Ανεπάρκεια

Τι είναι;

Η καρδιά είναι ένας μυς ο οποίος λειτουργεί ακατάπαυστα σαν αντλία, μεταφέροντας αίμα εμπλουτισμένο με οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά από τους πνεύμονες στο υπόλοιπο σώμα. 'Επειτα το αίμα επιστρέφει πίσω στην καρδιά προκειμένου να καθαριστεί και να ξεκινήσει και πάλι ο κύκλος της πορείας του.

Αυτές οι λειτουργίες επιτυγχάνονται κυρίως στις δύο κοιλίες, την αριστερή και τη δεξιά. Όταν όμως παρουσιαστεί δυσλειτουργία σε κάποια ή και στις δύο κοιλίες, η καρδιά αδυνατεί πλέον να διοχετεύσει ή να προωθήσει επαρκώς το αίμα κι έτσι η ελλειπής οξυγόνωση δεν μπορεί να ικανοποιήσει όλες τις μεταβολικές ανάγκες των κυττάρων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα και οι μύες να κουράζονται, γι' αυτό και παρουσιάζεται κόπωση στους ασθενείς, αλλά και να παρατηρείται συμφόρηση στους πνεύμονες με συνέπεια τη δύσπνοια. Σε αυτή την περίπτωση λοιπόν μιλάμε για καρδιακή ανεπάρκεια.

Ανάλογα με το ποια κοιλία παρουσιάζει το πρόβλημα, μπορούμε να έχουμε κάποια πληροφόρηση για τη μορφή της καρδιακής ανεπάρκειας:

Δεξιά καρδιακή ανεπάρκεια – δυσλειτουργία της δεξιάς κοιλίας. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η καρδιά αδυνατεί να προωθήσει το αίμα στους πνεύμονες και έτσι αρκετό παραμένει στην περιφέρεια (φλέβες), οπότε και ο ασθενής παρουσιάζει συμπτώματα που σχετίζονται κυρίως με τη φλεβική στάση (κυρίως οιδήματα / πρήξιμο κάτω άκρων).

Αριστερή καρδιακή ανεπάρκεια – δυσλειτουργία της αριστερής κοιλίας. Το αίμα αδυνατεί να προωθηθεί στο υπόλοιπο σώμα. Παραμένει σε μεγάλο βαθμό στους πνεύμονες, και το κυριότερο σύμπτωμα που παρατηρείται είναι η δύσπνοια.

Αμφικοιλιακή ή ολική καρδιακή ανεπάρκεια – και οι δύο κοιλίες δυσλειτουργούν Πώς προκαλείται;

Για το μεγαλύτερο ποσοστό των νοσημάτων της καρδιακής ανεπάρκειας ευθύνεται η στεφανιαία νόσος, κατά την οποία οι στενωμένες αρτηρίες αδυνατούν να τροφοδοτήσουν την καρδιά με ικανοποιητική ποσότητα οξυγόνου και οδηγούν σε εξασθένηση του μυοκαρδικού ιστού. Έτσι, ύστερα από ένα οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου τμήμα της καρδιάς νεκρώνεται με αποτέλεσμα να μειώνεται η λειτουργικότητά της.

Άλλοι παράγοντες κινδύνου εμφάνισης καρδιακής ανεπάρκειας περιλαμβάνουν: Βαλβιδοπάθειες - Όταν οι βαλβίδες της καρδιάς δεν κλείνουν σωστά ή εμφανίζουν στένωση, η καρδιά πρέπει να δουλέψει ισχυρότερα. Η υπερφόρτιση της καρδιάς μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακή ανεπάρκεια.

Υψηλή αρτηριακή πίεση - παθήσεις όπως η χρόνια υπέρταση που δεν ρυθμίζεται σωστά επιβαρύνει τον καρδιακό μυ.

Λοιμώξεις μυοκαρδίου - βλάβες του μυοκαρδίου οδηγούν σε μείωση της απόδοσης της καρδιακής αντλίας.

Σακχαρώδης διαβήτης - υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για εμφάνιση στεφανιαίας νόσου και αρτηριακής πίεσης.

Σπανιότερα, η νόσος μπορεί να είναι εγγενής λόγω δομικών καρδιακών ελλειμμάτων.

Τέλος, κατάχρηση αλκοόλ και παχυσαρκία είναι δυνατόν να συντελέσουν σε καταπόνηση της καρδιάς και κατά συνέπεια να οδηγήσουν σε καρδιακή ανεπάρκεια.

Ποιά είναι τα συμπτώματα;

Τα συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται η καρδιακή ανεπάρκεια είναι δυνατό να διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή ανάλογα με τον τύπο και τη σοβαρότητά της. Στα αρχικά στάδια συνήθως δεν παρατηρείται κανένα σύμπτωμα, αλλά καθώς προχωρά η νόσος εκδηλώνονται και είναι ιδιαίτερα έντονα.

Τα κυριότερα συμπτώματα που προκαλεί η καρδιακή ανεπάρκεια είναι:

δύσπνοια
λαχάνιασμα
βήχας κατά την αναπνοή
αίσθημα κόπωσης
ταχυκαρδία
οιδήματα κάτω άκρων
οίδημα στην περιοχή της κοιλιάς
αύξηση βάρους

Λιγότερο συχνά συμπτώματα περιλαμβάνουν:

ζάλη
μειωμένη συγκέντρωση
ανάγκη για νυχτερινή ούρηση
απώλεια όρεξης
λιποθυμικές τάσεις
τάση για εμετό
συριγμός

Διάγνωση

Η διάγνωση της καρδιακής ανεπάρκειας γίνεται από τον καρδιολόγο, ο οποίος αρχικά με κλινική εξέταση και λήψη λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού θα εκτιμήσει εάν ο ασθενής πάσχει από το σύνδρομο της καρδιακής ανεπάρκειας. Απαραίτητο είναι και το καρδιογράφημα, ενώ για την διάγνωση, τον προσδιορισμό των αιτιών και την εκτίμηση της βαρύτητας της νόσου χρειάζεται triplex καρδιάς (υπερηχογράφημα καρδιάς) το οποίο αποτελεί την κατεξοχήν αποδεικτική εξέταση της καρδιακής ανεπάρκειας αλλά και είναι απαραίτητο εργαλείο για την παρακολούθηση της ανταπόκρισης στην φαρμακευτική αγωγή. Οι ασθενείς θα πρέπει επίσης να εξετάζονται με το stress echo ή το σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου ή τη Μαγνητική Τομογραφία Καρδιάς για παρουσία ζωντανών τμημάτων στην καρδιά τα οποία χρειάζονται επαναιμάτωση (μελέτη βιωσιμότητας ή/και ισχαιμίας). Αν διαπιστωθεί ισχαιμία, ο ασθενής θα πρέπει να υποβάλλεται σε στεφανιογραφία με την προοπτική της επαναιμάτωσης είτε με αγγειοπλαστική (μπαλονάκι) είτε με αορτοστεφανιαία παράκαμψη (by pass). Τέλος οι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια και συμπτωματολογία ζάλης ή απώλειας των αισθήσεων θα πρέπει να εξετάζονται με Holter 24ωρης καταγραφής του ρυθμού για ενδεχόμενη παρουσία κακοήθων αρρυθμιών, οπότε απαιτείται η εμφύτευση απινιδιστή, δηλαδή μιας συσκευής η οποία εμφυτεύεται σαν τον βηματοδότη και «ρίχνει ρεύμα» στην καρδιά, όταν χρειασθεί αποτρέποντας έτσι τον αιφνίδιο θάνατο.

Οι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια θα πρέπει να εξετάζονται σε τακτά διαστήματα με βιοχημικές αναλύσεις ούτως ώστε να ελέγχονται ο αιματοκρίτης, καθότι η αναιμία επιδεινώνει την καρδιακή ανεπάρκεια, το κάλιο και το νάτριο, αφού η υποκαλιαιμία από τα διουρητικά αποτελεί συνήθη αιτία για αιφνίδιο θάνατο, και η νεφρική λειτουργία με την ουρία και την κρεατινίνη, οι οποίες δεικνύουν αν υπάρχει αφυδάτωση ή υπερφόρτωση σε υγρά, ώστε να κατευθύνεται η χορήγηση διουρητικών, ακόμη και σε εξωνοσοκομειακή βάση. Τέλος, η δοκιμασία κόπωσης ή stress test ή τεστ κοπώσεως είναι μία ακόμα διαγνωστική μέθοδος η οποία συμβάλλει στη διάγνωση και παρακολούθηση της στεφανιαίας νόσου. Μετά τη διάγνωση της νόσου ακολουθεί η σταδιοποίησή της αναλόγως της σοβαρότητας της κατάστασης ώστε να εξατομικευθεί η θεραπευτική αγωγή. Θεραπεία και αντιμετώπιση

Κάθε στάδιο της καρδιακής ανεπάρκειας αντιμετωπίζεται με διαφορετικό τρόπο. Ο καρδιολόγος αξιολογεί τα ευρήματα των εξετάσεων και αναλόγως συστήνει τη θεραπευτική αντιμετώπιση. Αρχικώς συνιστάται τροποποίηση στον καθημερινό τρόπο ζωής του ασθενούς: υγιεινοδιαιτητικές αλλαγές, διακοπή του καπνίσματος και του αλκοόλ. Η δίαιτα του ασθενούς πρέπει να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, να μειωθεί η πρόσληψη άλατος και να χάσει κιλά αν είναι υπέρβαρος. Η φαρμακευτική αγωγή που μπορεί να λάβει ο ασθενής περιλαμβάνει αρκετές κατηγορίες φαρμάκων όπως οι β- αναστολείς, οι αναστολείς των υποδοχέων της αγγειοτενσίνης ΙΙ, η δακτυλίτιδα, τα διουρητικά, η σπιρονολακτόνη ή η επλερενόνη. Επιπλέον, εάν συνυπάρχει στεφανιαία νόσος θα πρέπει να χορηγηθεί σχετική αγωγή, όπως επίσης για κάθε ύπαρξη συννοσηρότητας όπως ο διαβήτης, η υπέρταση, η κολπική μαρμαρυγή κλπ. Σε κάθε περίπτωση, ο μόνος αρμόδιος που μπορεί να επιλέξει και να χορηγήσει την κατάλληλη θεραπεία είναι ο γιατρός.

Πρόληψη

Αρχικά η διακοπή του καπνίσματος προστατεύει τα στεφανιαία αγγεία, μειώνει την αρτηριακή πίεση και κατά συνέπεια το καρδιακό έργο. Επιπλέον, η ρύθμιση του σωματικού βάρους (ΣΒ) ως επίσης και ο καθημερινός περιορισμός λήψης κορεσμένων λιπαρών οξέων και χοληστερόλης -ως επιβαρυντικοί παράγοντες για στεφανιαία νόσο- μειώνουν τις πιθανότητες εμφάνισης καρδιακής ανεπάρκειας. Σαφής σύσταση δίνεται για περιορισμό κατανάλωσης αλκοόλ στις περιπτώσεις εμφάνισης της νόσου αφού, αφενός η χρήση του αλληλεπιδρά με την εκάστοτε φαρμακευτική αγωγή, αφετέρου αποδυναμώνει τον καρδιακό μυ και επίσης αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης αρρυθμίας. Η αεροβική άσκηση βοηθά ουσιαστικά στη μείωση των αναγκών του μυοκαρδιακού ιστού. Βάδισμα, κολύμπι και ποδήλατο αποτελούν καλές δραστηριότητες. Τέλος, είναι απαραίτητο το τακτικό τσεκάπ ώστε οποιοδήποτε εύρημα να μπορεί να αντιμετωπιστεί σε αρχικό στάδιο, καθώς και ο εμβολιασμός ετησίως για τη γρίπη και ανά 5 έτη για τον πνευμονιόκοκκο.

Εφαρμογή ThessHF

Η αυτοδιαχείριση της νόσου από τον ασθενή σε καθημερινή βάση, χωρίς τη συχνή παρουσία του στις δομές υγείας, ειδικά λόγω των νέων συνθηκών, κρίνεται αναγκαία και σωτήρια. Για το λόγο αυτό έχει δημιουργηθεί μία εφαρμογή για smartphone ή tablet, η οποία είναι μια υπηρεσία υπενθύμισης και εκπαίδευσης, ένα «προσωπικό ημερολόγιο» κάθε ασθενούς με καρδιακή ανεπάρκεια. H εφαρμογή αυτή στοχεύει στο να αποτελέσει ένα ψηφιακό βοηθό, που θα δώσει δύναμη και υπευθυνότητα στον ασθενή, ώστε να διαχειριστεί αποτελεσματικότερα τη νόσο του. Η εφαρμογή ThessHF διατίθεται μέσω της ιστοσελίδας της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας (www.hcs.gr) ή της ιστοσελίδας της εφαρμογής (www.thesshf.com).