Η λογοτεχνία και οι ταινίες έχουν χρησιμοποιηθεί για την ιατρική εκπαίδευση για να θέσουν θέματα που σχετίζονται κυρίως με την ηθική και την ιατρική πρακτική. Ορισμένες ταινίες, όπως το "Patch Adams", το "Cry Danger", το "The Sea Inside", το "Black Swan", το "As good as it gets", το "Wit", παρουσιάζονται κλασικά σε φοιτητές ιατρικής για ιατρική εκπαίδευση.
Οι ταινίες προσφέρουν μία αισθητική εμπειρία, συνήθως μεγαλύτερη από την ανάγνωση βιβλίων, δείχνοντας εικόνες και ήχους που επηρεάζουν την ευαισθησία μας με διαφορετικό τρόπο από ό, τι η ανάγνωση βιβλίων. Τόσο η λογοτεχνία όσο και οι ταινίες μας επιτρέπουν την πρόσβαση σε ένα συναισθηματικό, εσωτερικό επίπεδο που είναι δύσκολο να επιτευχθεί κατά την ανάγνωση ενός ιατρικού βιβλίου ή κειμένου σχετικά με μια συγκεκριμένη ασθένεια. Τα ιατρικά βιβλία παρέχουν την περιγραφή των κυττάρων, των οργάνων και των ασθενειών, πώς να προχωρήσουμε σε μια διάγνωση, τα φάρμακα και άλλες θεραπείες που πρέπει να χρησιμοποιηθούν, ενώ η λογοτεχνία και οι ταινίες μας παρέχουν την εμπειρία των ασθενών με τις ασθένειές τους.
Όσον αφορά την καρδιολογία, δύο βραβευμένες ταινίες των τελευταίων χρόνων, το "Manchester by the Sea" και "I, Daniel Blake", προσέγγισαν υπό διαφορετικές πτυχές μία από τις πιο διαδεδομένες καρδιακές παθήσεις παγκοσμίως: την Καρδιακή Ανεπάρκεια.
Το "Manchester by the Sea" του Κένεθ Λόνεργκαν βραβεύτηκε με το Όσκαρ του 2017 για τον καλύτερο ηθοποιό σε πρωταγωνιστικό ρόλο (Casey Affleck) και το καλύτερο πρωτότυπο σενάριο. Η κεντρική πλοκή του περιλαμβάνει την επιστροφή ενός άνδρα στη γενέτειρά του μετά το θάνατο του αδελφού του για να φροντίσει τον 16χρονο ανιψιό του, ανοίγοντας εκ νέου μια ανείπωτη τραγωδία. Η κινηματογραφική σκηνή που μας ενδιαφέρει, λόγω της δυνατότητάς της να προωθήσει μια συζήτηση για τις αρχές της καρδιολογίας, διαρκεί λιγότερο από τρία λεπτά. Πρόκειται για την αποκάλυψη της διάγνωσης της καρδιακής ανεπάρκειας του αδερφού του, στον ίδιο ασθενή και την οικογένειά του (σύζυγο, αδελφό και πατέρα) από μια γυναίκα γιατρό κατά τη διάρκεια μιας από τις νοσηλείες του. Ο γιατρός μιλάει με τον ασθενή για τη διάγνωση και την πρόγνωση του, εξηγώντας ότι τα δεδομένα που παρουσιάζονται είναι στατιστικά στοιχεία και δεν βρίσκουν απόλυτη εφαρμογή σε κάθε συγκεκριμένο ασθενή. Η σκηνή εγείρει ηθικά και τεχνικά ερωτήματα, όπως πιθανές αιτιολογίες καρδιακής ανεπάρκειας, τη θεραπεία της, τους μηχανισμούς θανάτου, την πρόγνωσή της. Επιπλέον, αυτή η σκηνή μας παρέχει τους διαφορετικούς τρόπους αντίδρασης σε τέτοιες συζητήσεις, πάντα δύσκολες, ειδικά τις αντιδράσεις του ασθενούς και της συζύγου του.
Οι συνομιλίες που αφορούν την αποκάλυψη της διάγνωσης και της πρόγνωσης απειλητικών για τη ζωή ασθενειών, γνωστές και ως «κακά νέα», είναι μια από τις πιο δύσκολες πράξεις ενός γιατρού. Τα «κακά νέα» στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης είναι κάθε πληροφορία που θα επηρεάσει δραστικά τη μελλοντική προοπτική των ασθενών και των οικογενειών. Οι δυσκολίες στην επικοινωνία κακών ειδήσεων συνήθως οδηγούν τους γιατρούς να αναβάλλουν τις συζητήσεις με τους ασθενείς και τις οικογένειες σχετικά με τις τελικές ασθένειες, την εγγύτητα του θανάτου και την ένδειξη για αποκλειστική παρηγορητική φροντίδα.
Αλλά μπορεί να χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε ακόμα πιο δύσκολες καταστάσεις κατά τη διαχείριση ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια, όπως η απάντηση στις ακόλουθες ερωτήσεις: «Πόσα χρόνια έχω ακόμα;», «Θα ζήσω για να παρακολουθήσω την αποφοίτηση του παιδιού μου;», «Θα ζήσω για να δω τα εγγόνια μου να μεγαλώνουν;», και άλλες ερωτήσεις που μπορεί να περάσουν από το μυαλό τους. Ίσως μία από τις πιο συνηθισμένες ιατρικές άμυνες, είναι να περιορίζουμε το χώρο και χρόνο για τέτοιου είδους ερωτήσεις. Εκτός από το ότι δεν είναι η σωστή λύση, αυτή η στάση αναβάλλει κατά κάποιο τρόπο την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων, γεγονός που καταλήγει να αναβάλει επ' αόριστον αυτή τη συζήτηση, διότι, όχι σπάνια, το αποτέλεσμα της ασθένειας σύντομα γίνεται σαφές τόσο στους ασθενείς όσο και στις οικογένειες. Ωστόσο, αυτή η στάση εμποδίζει την επικοινωνία με τους ασθενείς και τις οικογένειες, καθυστερώντας την κατανόησή τους για την κατάσταση.
Η άλλη ταινία από το 2016, το "I, Daniel Blake" του Ken Loach, βραβεύτηκε με το Palm d'Or στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών και προσεγγίζει επίσης το ζήτημα της καρδιακής ανεπάρκειας, αλλά από κοινωνική άποψη. Σε εκείνη την ταινία, που εκτιλύσεται στην Αγγλία, ο Daniel Blake, που ερμηνεύεται από Dave Johns, μετά από μια καρδιακή προσβολή, συμβουλεύεται από το γιατρό του να μην επιστρέψει στην εργασία του, η οποία είναι χειρωνακτική, και, κατά συνέπεια, πρέπει να παλέψει τις γραφειοκρατικές δυνάμεις του συστήματος για να λάβει το επίδομα απασχόλησης και υποστήριξης. Αντιμετωπίζει το γραφειοκρατικό σύστημα, την ψυχρότητα των θεσμικών οργάνων, τα οποία υποτίθεται ότι υπάρχουν για να διευκολύνουν την ζωή των ασθενών, τις δυσκολίες που διευρύνονται από τον ψηφιακό αναλφαβητισμό του και μια ολόκληρη διαδικασία που μας θυμίζει το μυθιστόρημα του Franz Kafka «Η δίκη».
Ποιος γιατρός δεν έχει ερωτηθεί: «Γιατρέ, πότε μπορώ να επιστρέψω στην εργασία μου;», «Γιατρέ, δικαιούμαι συνταξιοδοτικές παροχές;», «Πώς μπορώ να λάβω το επίδομα υποστήριξής μου;», «Γιατρέ, έχουν μειώσει τις παροχές μου. Τι πρέπει να κάνω;». Αυτές οι καταστάσεις είναι τόσο συχνές για όσους παρακολουθούν ασθενείς μετά από έμφραγμα του μυοκαρδίου και με καρδιακή ανεπάρκεια που πρέπει να γνωρίζουμε κάτι σχετικά με τη νομοθεσία για να καθοδηγήσουμε τους ασθενείς μας με υπεύθυνο τρόπο σχετικά με τα δικαιώματά τους, παρέχοντάς τους πληροφορίες που θα τους επιτρέψουν να εξασφαλίσουν τα δικαιώματά τους.
Συμπέρασμα
Η χρήση ταινιών ή κινηματογραφικών σκηνών είναι ένα σημαντικό εργαλείο για την μελέτη των καρδιακών παθήσεων, όχι μόνο όσον αφορά την ακριβή περιγραφή της νόσου, αλλά και τις κοινωνικές, ηθικές και υπαρξιακές πτυχές που εμπλέκονται στη διάγνωση μιας σοβαρής καρδιακής νόσου.